23 maja minie 50 lat od spotkania 14 członków Społecznego Komitetu Organizacyjnego Muzeum Regionalnego. Właśnie ten majowy dzień 1972 roku uznawany jest za datę powołania do życia jaworznickiej placówki muzealnej, która po latach przeobraziła się w Muzeum Miasta Jaworzna.
Jego pracownicy zapraszają mieszkańców do wspólnego świętowania pięknego jubileuszu. W planach są rozmaite wystawy i spotkania, punkt kulminacyjny obchodów zaplanowany został na ostatni miesiąc roku, ponieważ to właśnie 15 grudnia minie 50 lat od otwarcia muzealnej ekspozycji.
– Tegoroczny jubileusz będziemy świętować od maja do grudnia. Jeszcze przed wakacjami odbędą się dwie, poświęcone 50-leciu wystawy. Pierwsza, zewnętrzna, będzie opisywać historię placówki. Drugą zorganizują państwo Lewandowscy w, działającej od stycznia tego roku w naszych murach, Galerii Sektor I. Ekspozycja będzie dotyczyła muzealnej kolekcji sztuki – zaznacza Przemysław Dudzik, dyrektor Muzeum Miasta Jaworzna. – Będzie też więcej okazji do świętowania jubileuszu. Duże wydarzenie planujemy również na 15 grudnia – dodaje.
Na początku było ciasno
O powstanie muzeum postarali się członkowie kół zakładowych Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Górnictwa i radni Miejskiej Rady Narodowej, którzy chcieli, by placówka zajmowała się głównie historią górnictwa Zagłębia Krakowskiego. Jej pierwszą siedzibą stał się Górniczy Dom Technika przy ul. Grunwaldzkiej 37, a na opiekuna zbiorów wybrano Władysława Gnypa.
Wśród pierwszych eksponatów znalazły się stare mapy i plany górnicze, narzędzia i przyrządy pomiarowe. Nie brakowało też pamiątek, dotyczących jaworznickiej konspiracji z czasów II wojny światowej, i tych, które ukazywały życie codzienne mieszkańców Jaworzna. Były też prace jaworznickich artystów.
Przy Grunwaldzkiej 37 było jednak bardzo ciasno. Dlatego pomyślano o przeprowadzce. Drugim adresem muzealników stała się Grunwaldzka 35. Tam też jednak brakowało miejsca.
W 1987 roku, pod nadzorem ówczesnego kustosza, inż. Kazimierza Byrczka, placówka została przeniesiona do budynku przy Pocztowej 5, gdzie funkcjonowała Miejska Biblioteka Publiczna. Muzeum znalazło się na pierwszym piętrze. Miało do dyspozycji cztery pomieszczenia, w których powstały muzealne działy i galeria PRO-AM. W 1994 roku placówka stała się jednostką podległą jaworznickiej książnicy, z kolei na jej kierowniczkę wyznaczono historyk sztuki Barbarę Rapacz.
Samodzielność
17 czerwca 1998 roku radni Rady Miejskiej w Jaworznie podjęli uchwałę o nadaniu muzealnej jednostce statusu samodzielnej instytucji kultury pn. Muzeum Miasta Jaworzna, która od tej pory nie była już podległa bibliotece, tylko bezpośrednio gminie. W lipcu 1999 roku placówka zyskała dyrektora. Od początku tę funkcję sprawuje Przemysław Dudzik.
– Muzeum mieściło się dosłownie w trzech pokojach z kuchnią. Nasi pracownicy pracowali między eksponatami, ale choć placówka była niewielka, to i tak cieszyła się dużym zainteresowaniem mieszkańców – podkreśla dyrektor MMJ.
W 2007 roku muzeum wyprowadziło się na kilka lat z Pocztowej 5. Stało się to w tym czasie, gdy Miejska Biblioteka Publiczna została przeniesiona do nowo zbudowanego, nowoczesnego gmachu przy jaworznickim Rynku. W związku ze złym stanem dotychczasowej siedziby obu instytucji gmina zadecydowała o opustoszeniu budynku i tymczasowym umieszczeniu muzealnych zbiorów na Górze Piasku. Tam muzealnicy spędzili kilka lat, prowadząc działalność naukową.
Tymczasem budynek przy Pocztowej 5 został poddany generalnemu remontowi i rozbudowie. MMJ wróciło do niego w 2010 roku. Otwarcie nowej siedziby było huczne i bogate w kulturalne wydarzenia, a muzeum zwiedziło przy tej okazji aż 12 tys. osób.
Od 2014 roku muzeum bierze udział w ministerialnych programach grantowych. Na realizację swoich projektów placówka otrzymała około 1 mln zł.
Muzealnicy, prowadzący poszukiwania śladów historii, odkryli wiele nieznanych wcześniej faktów, które opisali w muzealnych publikacjach, prezentowali na konferencjach naukowych i wystawach. Działają też w terenie, gdzie zajmują się np. renowacją obiektów sakralnych, prowadzą badania archeologiczne (w tamtym roku na Grodzisku i w Długoszynie).
Tematyczne poszukiwania
Każdy pracownik muzeum zajmuje się oczywiście szeroko pojętą historią Jaworzna, ale każdy ma też swoją ulubioną dziedzinę. Na przykład kwestiami wojennymi, działalnością obozu dwóch totalitaryzmów czy jaworznickim przemysłem interesuje się Adrian Rams. Obiektem zainteresowań Barbary Stanek jest historia społeczności żydowskiej. Piotr Burczy, z wykształcenia geograf, zajmuje się m.in. analizowaniem starych map, prowadzi portal gistoria.pl, na którym opisuje dzieje jaworznickich ziem. Elżbieta Trojan bada historię tutejszej oświaty, zajmuje się też inwentaryzacją zbiorów. Sławomir Śląski odpowiada natomiast za projekty graficzne. Przemysława Dudzika interesują z kolei urbanistyczno-przemysłowe aspekty Jaworzna, a Iwona Brandys, historyk sztuki, krytyk, skupiła się na badaniach polskiego oraz lokalnego dziedzictwa materialnego.
– Pracuję w jaworznickim muzeum od 20 lat. Te dwie dekady były bardzo owocne dla rozwoju wiedzy z dziedziny historii sztuki z terenu Jaworzna – wspomina muzealniczka. – Kontynuowałam prace znanych historyków sztuki np. Jerzego Szablowskiego, Bogusława Krasnowolskiego, którzy wiele lat temu dotknęli badawczo tego terenu – opowiada.
Pani Iwona od lat prowadzi badania nad kopiami obrazu Matki Bożej Passawskiej (jeden z wizerunków znajduje się w jaworznickiej kolegiacie). Dużo czasu poświęciła też kwestiom twórczości, pochodzącego z Jaworzna, słynnego scenografa, Wincentego Drabika. O artyście i o polskiej scenografii okresu międzywojennego napisała nawet pracę doktorską. Dużym przedsięwzięciem są też, zainicjowane przez muzealniczkę, badania nad jaworznicką sztuką ludową i unikatowym haftem, który wyróżniał stroje paradne mieszkańców tej okolicy.
Od czasu istnienia MMJ, czyli od przełomu XX i XXI wieku jaworznickie muzeum odwiedziło już ponad 100 tysięcy osób. W ostatnim czasie pracownicy placówki postawili też na wystawy w przestrzeni publicznej i prezentację muzealnego dorobku w internecie. Dzięki temu, historia Jaworzna dociera z powodzeniem do dużo szerszej grupy odbiorców.
Anna Zielonka-Hałczyńska
Muzealnicy prawie w komplecie | fot. Anna Zielonka-Hałczyńska
