14 października obchodzimy Dzień Edukacji Narodowej. To święto nauczycieli i pracowników oświaty. Wszystkim składamy serdeczne życzenia. W naszym mieście uroczysta gala zaplanowana jest na piątek, 15 października. Odbędzie się w Młodzieżowym Domu Kultury. A my z okazji święta edukacji już dziś prezentujemy kilka ciekawostek z historii szkolnictwa w Jaworznie.
Pierwszym znanym historykom nauczycielem w Jaworznie był Kasper Ruta z Siewierza. Funkcję rektora parafialnej szkoły sprawował pod koniec XVI wieku. Kolejnymi, znanymi badaczom dziejów naszego miasta, nauczycielami byli Klemens, Andrzej Goleniowski (wzmianka o nim pochodzi z 1671 roku), Jan Twardziszowski (od 1674 roku), Jan Sopczyński (od 1679), Sebastian Piórecki (od 1686 do 1693 i ponownie, od 1700 do 1725) i Franciszek Pielka (od 1695 do 1700 roku). Jaworznicka szkoła parafialna przetrwała do lat 20. XVIII wieku. Jej działalność została wznowiona, pod koniec tego samego stulecia, dzięki reformie Komisji Edukacji Narodowej. Placówkę założył proboszcz Józef Ptaszyński. Według dokumentów, w 1792 roku uczyło się w niej 9 uczniów i 6 uczennic. Lekcje odbywały się w Jaworznie, Ciężkowicach i Jeleniu.
Wraz z rozbiorem Polski szkolnictwo upadło. Powrócono do niego dopiero w 1807 roku. Szkoły działały jednak sezonowo, w zimie, bo w lecie dzieci pracowały na roli. W 1815 roku w Jaworznie i jego okolicach nie było już ani jednej placówki edukacyjnej. Udało się je uruchomić dopiero trzy lata później. Szkoły powstały w Jaworznie, Ciężkowicach, Byczynie, Jeleniu i Szczakowej. Były jednak problemy lokalowe. Budowa szkolnych budynków ruszyła w 1838 roku. Do 1843 zbudowano ich pięć. Szósta szkoła powstała w Dąbrowie.
Do wieloletnich nauczycieli należeli Franciszek Kozak (uczył w Jaworznie od 1824 do 1837) i Ludwik Szubert (w Byczynie i Jeleniu od 1818 do 1837 roku). Po śmierci tego ostatniego nauczania byczyńskich dzieci podjął się Tomasz Kossowski (1837-1870).
W latach 30. i 40. XIX wieku pracę podjęli absolwenci szkół pedagogicznych. Nauczycielki zaczęły nauczać w Jaworznie w drugiej połowie XIX wieku. Pierwszymi były Ludwika Bednarowska, Bronisława Kozłowska i Wiktoria Wiernicka.
W 1882 roku powstała szkoła w Długoszynie. 10 lat później, utworzono drugą szkołę w Jaworznie.
W czasach Autonomii Galicyjskiej powstało na potrzeby szkolnictwa 13 budynków, zmodernizowano te starsze, np. w Byczynie. Przybyło też nauczycieli. W 1873 roku w sześciu szkołach uczyło ich 9, w 1912 w 19 placówkach było ich już 88.
Do najbardziej zasłużonych nauczycieli z tamtego okresu należą Leon Rzeszowski, Józef Kielski, Szczepan Bali, Ignacy Dudek i Józef Pietrzykowski.
W 1925 roku, w trudnych powojennych czasach, było w naszej okolicy 9 szkół powszechnych. W roku szkolnym 1925/26 pracowało w nich 134 etatowych i 11 nadetatowych nauczycieli.
W 1928 roku rozpoczęto nauczanie w Prywatnej Średniej Szkole Zawodowej Żeńskiej Towarzystwa Szkoły Ludowej, w 1930 ruszyła na Pańskiej Górze Prywatna Żeńska Szkoła Gospodarstwa Domowego. Istniały też publiczne zawodowe szkoły dokształcające.
W 1945 roku było 8 szkół powszechnych. Od 1945 do 1985 zbudowano 19 szkolnych budynków, m.in. wybudowano na Podwalu nową siedzibę pierwszego liceum w Jaworznie. Szkoła powstała już w 1945 roku jako Prywatne Gimnazjum i Liceum Koedukacyjne Zarządu Miejskiego, w 1948 roku została upaństwowiona. W 1960 zyskała nazwę Liceum Ogólnokształcącego im. Janka Krasickiego.
Powstawały też szkoły średnie zawodowe i zasadnicze szkoły zawodowe przy zakładach pracy. W 1986 roku uruchomiono II LO. Rok wcześniej oddano do użytku nowy gmach SP2, a w 1993 roku budynek SP7. Od 1960 do 1992 roku liczba nauczycieli w Jaworznie wzrosła z 203 do 682.
W 1999 roku istniały w naszym mieście 23 szkoły podstawowe, 8 gimnazjów, 4 licea, 32 szkoły techniczne i zawodowe i 1 szkoła specjalna. Obecnie są 22 podstawówki i 7 szkół ponadpodstawowych (w tym licea ogólnokształcące i zespoły szkół). Działa też 20 przedszkoli miejskich, Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia, Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, Centrum Kształcenia Praktycznego, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna i Młodzieżowy Dom Kultury.
Anna Zielonka-Hałczyńska
| fot. Fotolia
