W niedzielę, 14 listopada, obchodziliśmy Światowy Dzień Walki z Cukrzycą. To choroba, która dotyka coraz więcej osób. Jej powikłania są groźne dla zdrowia, a nawet życia, dlatego tak ważne jest, by mieć ją pod kontrolą.
Wzmożone pragnienie, wilczy apetyt, a przy tym gwałtowna utrata masy ciała, senność czy częstomocz i ciągłe rozkojarzenie to sygnały, by udać się do lekarza i sprawdzić poziom cukru we krwi. Objawy te mogą bowiem być symptomem cukrzycy, choroby przewlekłej, która dotyka coraz młodsze osoby. O potwierdzonej cukrzycy możemy mówić w przypadku, gdy u pacjenta stężenie glukozy we krwi, bez względu na porę dnia, przekracza, 200mg/dl. Zdaniem dietetyków liczba pacjentów chorujących na cukrzycę stale rośnie.
– W naszych gabinetach dietetycznych przybywa pacjentów chorujących na cukrzycę głównie typu 2., która jest bardzo poważną chorobą cywilizacyjną – podkreśla dr Patrycja Kłósek-Bzowska, dietetyk kliniczny, psychodietetyk z Palety Diet Centrum Leczenia Otyłości.
Tylko wśród pacjentów jaworznickiego Zespołu Lecznictwa Otwartego zdiagnozowano aż 4480 przypadków chorych z cukrzycą insulinoniezależną, z czego 2094 pacjentów korzysta z Poradni Diabetologicznej. Są to chorzy powyżej 18. roku życia. Z kolei na cukrzycę insulinozależną cierpi 231 pacjentów, w tym tylko ośmioro to dzieci. Dietetyk z Poradni Diabetologicznej w ZLO rocznie przyjmuje około 600 pacjentów.
Przyczyny występowania cukrzycy wiążą się z nieprawidłową przemianą metaboliczną węglowodanów, czyli cukrów w organizmie chorego. Powodem jest funkcjonowanie trzustki produkującej insulinę, hormon regulujący metabolizm cukrów. Kiedy trzustka produkuje insuliny zbyt mało, bądź nie produkuje jej w ogóle, dochodzi do upośledzenia przemiany glukozy w organizmie. To z kolei prowadzi do zwiększenia stężenia glukozy we krwi, czyli hiperglikemii oraz wydalania glukozy wraz z moczem.
Przyczyną cukrzycy mogą być nieodpowiednia dieta oraz tryb życia. Wpływ na wystąpienie schorzenia mają też podłoża genetyczne oraz środowiskowe.
Wyróżnia się kilka typów cukrzycy: typu 1. (pierwotna, wieku młodzieńczego, insulinozależna), typu 2. (cukrzyca wieku dojrzałego, insulinoniezależna, nabyta), cukrzycę ciążową oraz inne typy cukrzycy.
Cukrzyca typu 1. jest chorobą autoimmunologiczną i dotyczy często dzieci, osób młodych. Jej rozwój może doprowadzić do śmierci, ponieważ dochodzi do uszkodzenia komórek beta trzustki, wydzielających insulinę. Trzustka nie dostarcza insuliny lub przekazuje jej zbyt mało. Organizm nie może wchłaniać glukozy z krwi, a wtedy komórki w organizmie zaczynają głodować, choć stężenie cukru jest wysokie. W przypadku tej cukrzycy, dziedziczy się predyspozycje do jej powstania, a nie chorobę. Przyczyną schorzenia są też nabyte mechanizmy immunologiczne, wywołane zakażeniami wirusowymi i ukierunkowane na niszczenie komórek beta trzustki, wytwarzających insulinę. W cukrzycy typu 1. wyróżnia się podtyp cukrzycy utajonej, czyli tzw. cukrzycę LADA. Rozwija się zazwyczaj po 30. roku życia i powstaje w wyniku błędu układu odpornościowego.
Cukrzyca typu 2. jest chorobą nabytą i stanowi zdecydowaną większość wszystkich przypadków cukrzycy. Dotyka osób dorosłych. Może wynikać z insulinooporności komórek i tkanek, ale może być też skutkiem zbyt małego wytwarzania insuliny przez trzustkę. Stężenie cukru we krwi jest zbyt wysokie, bo trzustka nie wydziela insuliny zgodnie z zapotrzebowaniem organizmu chorego. Cukrzyca ta jest dziedziczna. Czynnikami rozwoju choroby mogą być: wiek i płeć (bardziej narażone są kobiety, a ryzyko rośnie wraz z wiekiem u obu płci), nadwaga i otyłość, stany zapalne, nadciśnienie tętnicze, mała ilość snu, nowotwory trzustki, nadczynność tarczycy, zespół Cushinga, stres, nieprawidłowa dieta, przyjmowanie niektórych leków.
Cukrzycę ciążową diagnozuje się w trakcie ciąży. Choroba często zanika po porodzie. – Jej leczenie, ze względu na zdrowie ciężarnej i dziecka, jak i ryzyko zachorowania kobiet w przyszłości, powinno być prowadzone przez specjalistów. Specjalistycznego prowadzenia wymaga także leczenie tzw. cukrzycy wtórnej, która może mieć podłoże m.in. w przyjmowanych lekach czy innych chorobach (np. nadczynności tarczycy czy chorobach trzustki) – mówią specjaliści z Zespołu Lecznictwa Otwartego w Jaworznie.
Są też inne specyficzne typy cukrzycy. Spowodowane mogą być czynnikami genetycznymi, defektami funkcji komórek lub działania insuliny, chorobami części zewnątrzwydzielniczej trzustki, endokrynopatiami, infekcjami, niektórymi lekami lub środkami chemicznymi itd.
Niekontrolowana cukrzyca niesie ryzyko licznych powikłań. Ostre powikłania cukrzycy mogą prowadzić do śpiączki cukrzycowej, a nawet śmierci. Przewlekłe powikłania cukrzycy związane są z uszkodzeniem naczyń krwionośnych i mogą doprowadzić do uszkodzenia wzroku, nerwów, nerek, chorób serca, stopy cukrzycowej, udaru mózgu. Cukrzycy narażeni są na szybszy rozwój zmian miażdżycowych i zaburzenia w ukrwieniu różnych tkanek i narządów. Zaobserwować można też osłabienie, obniżoną odporność organizmu (nawracające infekcje) i zmiany ropne skóry, postępujące upośledzenie wzroku, świąd w ujściu cewki moczowej.
Zdiagnozowanie cukrzycy i wdrożenie leczenia czy też zmiana nawyków żywieniowych oraz trybu życia pozwalają zahamować proces chorobowy. Pacjenci z cukrzycą w ZLO w Jaworznie objęci są programem profilaktycznym „Pod szczególnym nadzorem ZLO”. Mogą liczyć na stałą opiekę lekarską w ramach podstawowej opieki zdrowotnej i w poradni specjalistycznej.
W ramach programu zaleca się wizytę kontrolną co 6 miesięcy i badania laboratoryjne (glukoza, kreatynina, kwas moczowy, alat, lipidogram, badania ogólne moczu). Raz w roku należy poddać się badaniu Hba1c oraz konsultacji okulistycznej (badanie dna oka). Poradnia Diabetologiczna oraz Poradnia Promocji Zdrowia prowadzą edukację z zakresu obsługi glukometru i nauki technik podawania insuliny. Do obu poradni wymagane jest skierowanie od lekarza ubezpieczenia zdrowotnego.
W walce z cukrzycą ważne jest też wsparcie dietetyka. – Dieta, obok farmakoterapii, jest bardzo istotnym elementem terapii tej choroby, powiedziałabym nawet, że niezbędnym. Warunkuje ona utrzymanie właściwego stężenia glukozy i wyrzutów insuliny oraz zapobiega powikłaniom choroby. W przypadku cukrzycy szczególne znaczenie mają godziny posiłków, ładunek glikemiczny posiłków, czyli proporcje makroskładników w konkretnym daniu, sposób obróbki termicznej i rodzaj użytych węglowodanów. Należy wyeliminować cukry proste na korzyść tych złożonych, takich jak ciemne pieczywo, grube kasze, ryż brązowy, makarony razowe – tłumaczy Patrycja Kłósek-Bzowska.
Gdy u cukrzyka występują jeszcze inne schorzenia, dopasowanie odpowiednio zbilansowanej diety nie jest sprawą prostą. Warto wtedy zasięgnąć rady eksperta. – Czasami niełatwo jest u pacjenta ustylizować dietę. Szczególnie trudne jest to w przypadkach, gdzie mamy do czynienia z dwiema jednostkami chorobowymi u jednego pacjenta, których zalecenia żywieniowe się wzajemnie wykluczają. Tak jak na przykład w cukrzycy i chorobie wrzodowej, dlatego zawsze warto udać się do specjalisty – zaleca pani Patrycja.
Natalia Czeleń
Patrycja Kłósek- Bzowska tłumaczy, jak ważna jest dieta w leczeniu cukrzycy | fot. Archiwum prywatne
